Profilowanie i kalibracja monitora — czym jest i po co to robić?

Kalibracja i profilowanie monitora, co właściwie oznacza ta czynność? Po co kalibrujemy monitor i dlaczego sama kalibracja ekranu to za mało? Czym jest profilowanie monitora? Czy potrzebny mi zewnętrzny kalibrator? Na te wszystkie pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym artykule, opisując proces i oczekiwany efekt.

Kalibracja monitora i profilowanie monitora nie są ze sobą tożsame.

To dwa odrębne procesy, które wykonuje się razem, jeden po drugim, aby osiągnąć prawidłowe wyświetlanie i reprodukcje kolorów oraz przejść tonalnych przez monitor. Przy czym owo „prawidłowe” odwzorowanie jest takie tylko dla założonego z góry tzw. celu kalibracji. Monitor najpierw podlega kalibracji, a następnie profilowaniu. Czynności te wykonuje się za pomocą kalibratora.

Zadaniem kalibracji monitora (nie na oko, tylko z wykorzystaniem zewnętrznego czujnika, kolorymetru) jest osiągnięcie maksymalnie dobrego odwzorowania kolorów i przejść tonalnych przez monitor z wykorzystaniem wyłącznie regulacji sprzętowej, a więc zmiany jego jasności i kontrastu, proporcji składowych RGB, oraz tablicy LUT (monitora lub karty graficznej komputera). Ustawienia te odpowiadają za luminancję monitora, temperaturę barwową bieli, oraz sposób odwzorowania przejść tonalnych (gammę monitora, a dokładniej krzywe związane z określoną wartością gammy). Te z kolei określa cel kalibracji.

Monitor, który został skalibrowany, podlega profilowaniu. Profilowanie monitora to proces numerycznego opisania zdolności skalibrowanego monitora, do reprodukcji różnych kolorów i przejść tonalnych, w ramach założonego na początku całego procesu celu kalibracji (to ta część procesu, w której czujnik zewnętrzny mierzy różne kolorowe pola wyświetlane na ekranie monitora). W utworzonym w wyniku profilowania pliku ICM lub ICC tzw. profilu, zapisany jest zarówno cel kalibracji, jak i zmierzone od niego odstępstwa, lub mówiąc jaśniej, błąd, z jakim ekran wyświetla barwy. Jeśli wcześniej, podczas kalibracji, konieczna okazała się ingerencja w tablicę LUT karty graficznej, to pożądana jej zawartość jest zapisywana w profilu.

Link: Calibrite CC Display Plus		Link: Calibrite CC Display Pro

System zarządzania kolorami

Dzięki informacjom zapisanym w pliku profilu możliwe staje się prawidłowe wyświetlanie kolorów i przejść tonalnych przez ekran monitora. Dba o to system zarządzania kolorem — ICM (Image Color Management) funkcjonujący w Windows™ lub Mac. Niektóre programy posiadają własne, niezależne od ICM, systemy zarządzania kolorem, np. znany z rodziny produktów firmy Adobe takich jak Photoshop czy Lightroom Adobe ACE (Adobe Color Engine).

Aby jakikolwiek system zarządzania kolorem mógł w ogóle działać, to poza profilem monitora musi mieć jeszcze informację o tym, w jaki sposób ma zinterpretować barwy ze źródła, czyli z pliku ze zdjęciem lub obrazem, które mają zostać wyświetlone. Typowo jest to informacja o standardzie, wedle którego opisane zostały kolory, czyli np. sRGB czy AdobeRGB, choć czasem może to być także osadzony w pliku zdjęcia profil kolorystyczny.

W tym miejscu pojawiają się problemy – nie każde zdjęcie ma zapisaną informację, w jaki sposób należy interpretować zapisane w nim kolory. Nie każdy też program potrafi "przeczytać" profile ICC dostępne w systemie operacyjnym komputera. W pierwszym przypadku z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że kolory na zdjęciu zapisano wg standardu sRGB, gdyż to najpopularniejszy standard i domyślnie używany we wszelkich aparatach, skanerach, a także w systemie Windows™.

Żaden jednak system zarządzania kolorami nie czyni takiego założenia samodzielnie. Przykładowo Adobe ACE w Photoshopie™ prosi użytkownika o ręczne określenie profilu kolorystycznego otwieranego pliku zdjęcia lub obrazu. Sam zaś system operacyjny Microsoft Windows™ korzystając ze swego systemu ICM, w ogóle nie zarządza kolorami, których sposób interpretacji nie został mu określony.

Jaki wybrać cel kalibracji monitora?

Cel kalibracji to pożądany sposób wyświetlania obrazu przez ekran monitora po przeprowadzeniu procesu zmian w jego ustawieniach. Sposób ten charakteryzuje kilka parametrów. Należą do nich luminancja (jasność) wyrażana w kandelach na metr kwadrat (cd/m2), temperatura barwowa bieli wyrażana w Kelwinach (tzw. punkt bieli), oraz współczynnik gamma określający krzywą gradacji tonów (podawany jako liczba bez miana).

Cel kalibracji dobiera się pod kątem pożądanego sposobu wykorzystywania monitora. Fotografowi monitor najczęściej ma służyć do wyświetlania i edycji zdjęć w przestrzeni sRGB. W takim przypadku kalibruje się monitor wg wymagań standardu sRGB, a więc tak, by temperatura barwowa bieli wyniosła 6500K, jasność 120cd/m2, zaś gamma miała postać zdefiniowaną w standardzie sRGB lub ewentualnie miała wartość 2,2.

W monitorach zdolnych oddać kolory z większej objętościowo przestrzeni barwnej niż standardowa sRGB (monitory szeroko gamutowe, reprodukujące barwy z zakresu AdobeRGB i innych), kalibracji barw mogą podlegać też odcienie i nasycenie każdej z osobna składowej R, G i B (precyzyjniej — bezwzględnie kolorymetrycznie określone kolory R, G, B). Ich kalibracja ma wówczas za zadanie uzyskanie pożądanej mniejszej przestrzeni barwnej na takim monitorze. Określa się to czasem, jako emulację przestrzeni barwnej, np. emulację przestrzeni barwnej sRGB na monitorze odwzorowującym większą przestrzeń AdobeRGB.

Branżowy standard

Jeśli kalibrujesz i profilujesz monitor, aby później wyświetlać i edytować na nim zdjęcia w przestrzeni sRGB, to zastosuj wyżej podane ustawienia. Zastosuj te same ustawienia także, jeśli nie jesteś pewien swego celu, efektu, jaki chcesz uzyskać. Oraz wtedy, gdy chcesz wykonywać tzw. softproofing, a więc wtedy, kiedy chcesz symulować wygląd odbitek lub wydruków na ekranie swego monitora. Jeśli zaś Twoim celem jest porównanie wydruków lub odbitek z tym, jak je wyświetla monitor, to możesz zmienić temperaturę barwową na wartość 5000K.

Jak skalibrować monitor?

Jak już wcześniej pisałem, monitora nie kalibrujemy na oko. Posługujemy się zewnętrznym narzędziem, jakim jest kalibrator. Może to być kolorymetr, który jest najtańszym rozwiązaniem tego typu. Może to być też spektrofotometr, który z racji swojej bardziej zaawansowanej budowy i funkcjonalności, jest droższy. Jeśli już kupisz kalibrator, to do skalibrowania i oprofilowania monitora używasz oprogramowania dołączonego do urządzenia. Natomiast, jeśli posiadasz profesjonalny monitor graficzny Eizo, BenQ lub inny, to do przeprowadzenia całej tej procedury wykorzystujesz oprogramowanie dołączone przez producenta monitora.

Zalecane i polecane kolorymetry to te wyprodukowane przez firmę Calibrite. Ich jakość gwarantuje nie tylko właściwe barwy na ekranie, ale także kompatybilność z obecnymi systemami operacyjnymi Mac i Windows. Kalibratory Calibrite ColorChecker Display Pro i Plus współpracują z programami firm trzecich, dlatego nie musisz martwić się o zgodność czujnika, jeśli za jakiś czas kupisz lepszy monitory.

[product id="1736, 1724"]

Kalibracja monitora — podsumowanie

Kalibracja i profilowanie, profil barwny ICC, program który "czyta" profil ICC, wszystkie te elementy muszą zagrać razem, aby w pełni zarządzać kolorami i poprawnie wyświetlać kolory na ekranie monitora. Tylko skalibrowany monitor, posiadający utworzony w wyniku profilowania za pomocą zewnętrznego (istnieją monitory z wbudowanym kalibratorem) kolorymetru profil ICC oraz odpowiednia aplikacja do poglądu zdjęć, zapewni właściwą, wierną, powtarzalną reprodukcję barw w Twojej pracy.

Jeśli masz pytanie o kalibrację albo chcesz zasięgnąć porady, zadzwoń do mnie +48 501867550 lub napisz: radek@wzorniki.eu